BUZULLAR, BUZULLARIN OLUŞTURDUĞU YER
ŞEKİLLERİ (COĞRAFYA KONU ANLATIM)
Kutuplarda ve yüksek dağlar üzerinde yağışlar genellikle kar halinde olur.
Sıcaklık çok düşük olduğu için yağan karlar erimeden üst üste birikir. Biriken
bu karlara toktağan (kalıcı) kar denir. Yaz ve kış karla örtülü olan böyle
yerlerin alt kısımlarına ise, toktağan (kalıcı) kar sınırı adı verilir.
Türkiye’de
IV. Jeolojik zamanda buzullaşmaya uğrayan sahalar
Kar örtüsü başlangıçta yumuşak ve gevşektir. Ancak, daha sonra soğuğun
etkisi ve yağan karların sıkıştırması ile sertleşir. Buna buzkar denir.
Buzkarlar, daha sonra üstüste yağan karların basıncı ile iyice katılaşır ve
buzul haline gelir.
Binlerce km2 lik sahaları geniş ve kalın bir örtü gibi kaplayan buzullara
örtü buzulu, dağların zirvelerinde oluşan buzullara da dağ buzulu
denilmektedir. Ülkemizdeki buzullar dağ buzulu şeklinde oluşmuşlardır.
Türkiye’deki buzul dönemi, dördüncü jeolojik zamanda, Dünya’daki iklim
değişmelerine bağlı olarak başlamıştır. Bu devirde özellikle ülkemizin yüksek
yerleri buzullaşma olaylarından etkilenmiştir. Bundan dolayı, 2200 m. den daha
yüksek olan dağlarımız buzullarla kaplanmıştır.
a.
Buzulların Aşındırma Şekilleri
Buzul
Vadisi: Buz örtüleri altında kalmış olan bölgelerde, buzun yatağını aşındırıp
derinleştirmesi sonucunda oluşan “U” şeklindeki vadilerdir.
Hörgüç
kaya: Anakayanın buzullar tarafından işlenmesi sonucunda oluşan kaya
tepeleridir.
Sirk
Çanağı (Buz Yalağı): Dağ yamaçlarındaki bazı buzulların, (bilgi
yelpazesi.net) bulundukları alanı aşındırmasıyla oluşan çanaklardır. Buzullar bazen
eriyince bu çanaklar sularla dolarak sirk göllerini meydana getirirler.
Türkiye’de,
buzulların aşındırma şekilleri, en çok aşağıdaki dağlarımızda görülür:
Toroslar’da, Bey Dağları, Sultan Dağları, Bolkar Dağları ve Aladağlar
Göller Yöresi’nde, Davras ve Dedegöl Dağları
Doğu Anadolu Bölgesi’nde, Mescit, Yalnızçam, Bingöl, Buzul, Süphan, Sat ve
Ağrı Dağları
İç Anadolu Bölgesi’nde, Erciyes Dağı
Marmara Bölgesi’nde, Uludağ
Karadeniz Bölgesi’nde, Kaçkar ve Giresun Dağları
b.
Buzulların Biriktirme Şekilleri
Moren
(Buzultaş): Buzulların aşındırdıkları malzemeleri biriktirmesiyle oluşurlar. Ortalama
kalınlıkları 50 - 60 m kadardır.
Drumlin: Buzulların taşıyıp
biriktirdiği materyallerin, buzulun alt kısmındaki erimeler sonucu meydana
gelen dereler tarafından işlenmesiyle oluşan birikintilerdir.
Sander
Ovası: Eriyerek çekilen buzul sularının oluşturduğu düzlüklerdir.
Ülkemizde, buzul birikim şekillerinden sadece morenler bulunur. Ancak,
bunlar da pek yaygın değildir. Çünkü, morenlerin büyük bir kısmı akarsular
tarafından taşınmıştır.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder